هدف خداوند از خلقت چه بوده است؟

ن.ا / ۱۹ ساله /لیسانس/تهران

سلام.

یه موضوعیه که ذهن هم سن وسالهای منو به شدت مشغول کرده. در اینکه خداوند بزرگ وجود داره ودنیا رو با تمام پیچیدگی هاش افریده هیچکس شک نداره.ولی یک هدف خیلی بزرگ باید پشت این خلقت بزرگ باشه.من چطوری می تونم به این هدف که نمی دونم چیه دست پیداکنم؟

* * *

بسم الله الرحمن الرحیم

خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: پس بشارت ده به بندگان من، آنان‌که به سخن گوش فرا مى‏دهند و بهترین آن را پیروى مى‏‌کنند،

اینان کسانی هستند که خدا هدایتشان می‌کند و اینان همان خردمندانند.

و امام صادق علیه‌السلام امر فرمودند: دین را خوب بفهمید زیرا هر که دین را خوب نفهمد مانند اعرابی است.

آقا یا خانم «ن.ا» که در سن ۱۹ سالکی موفق به کسب مدرک لیسانس شده‌اید؛

سلام علیکم

در رابطه با سؤال مورد نظر شما که از سؤالات رایج و البته بسیار مهم است، آن چه را که از نظر این جانب مقبول می‌باشد، عرض می‌کنم و طبیعی است که به حکم عقل و نقل، همان‌گونه که آیه صدر نامه هم، اشاره دارد، هر کس موظف است که مطالب مختلف را بشنود و آن‌چه را که به نظر خودش مقبول می‌آید، بپذیرد. لذا امیدوارم که شما هم با دقت در عرایض بنده و دیگرانی که احتمالا در این زمینه مورد رجوع شما بوده‌اند، تعمق کنید.

مطلب شما شامل دو سوال مجزا بود؛

۱- هدف خداوند از آفرینش چه بوده است؟

۲- این‌که می‌گویند، همه یکسان آفریده شده‌اند، پس علت زشت و زیبایی یا سالم و ناقص بودن افراد یا ثروتند و فقیر بودن و . . . چیست.

فعلا نظر خود را در رابطه با سؤال اول، عرض کرده و سؤال دوم را به آینده‌ای نزدیک حواله می‌دهم. در ضمن تلاش می‌کنم که عرایض خود را در جملاتی کوتاه که تفقه در آن راحت‌تر و دقیق‌تر باشد، بیان کنم.

جواب عقلی:

– ذات خالق و مخلوق نه تنها متفاوت است بلکه باید متفاوت باشد.

– وقتی که ذات‌ها متفاوت بود، این امکان به صورت جدی وجود دارد که نوع اهداف نیز متفاوت باشد. (البته تا این‌جا فقط ممکن است).

– یعنی ممکن است نوع هدف خالق، با نوع اهداف مخلوقات متفاوت باشد.

– اهداف مخلوقات که بر مبنای آن اقدام به کاری می‌کنند، معمولا ناشی از نیازهای آن‌هاست که ما نام آن را «هدف نوع اول»  می‌گذاریم. مثلا شما درس می‌خوانید تا به هدفی که مورد نظرتان هست، برسید. یا غذا می‌خورید تا . . .

– اما نوع دومی از اهداف وجود دارد که ما نام آن را «هدف نوع دوم» می‌گذاریم. در این‌جا انجام دهنده کار (فاعل) برای رفع نیاز خود، کاری را انجام نمی‌دهد. مثلا وقتی باد، دانه‌ای را در خاک می‌اندازد و این دانه بر اثر فراهم بودن شرایط، رشد می‌کند، هدف رشد خود دانه است و فاعل آن مانند باد و . . . بالذات هدفی ندارد.

 – اهداف نوع اول معمولا ناشی از نیاز فاعل هستند، در حالی که اهداف نوع دوم به جهت نیاز فاعل نیست.

– اگر فرض کنیم هدف نوع دیگری (از این باب) نداشته باشیم که تصور می‌کنم، نداشته باشیم، طبیعتا هدف از خلقت نیز یکی از این دو نوع است.

– حال عنایت بفرمایید که خداوند دارای همه صفات کمالیه است و یکی از صفات کمالیه، فیاضیت است.

– یکی از مصادیق مهم فیاضیت، اعطای وجود یا همان آفرینش می‌باشد.

– پس خداوند به سبب صفت کمالیه فیاضیت، لازم است که آفریننده باشد.

– و هدف از این آفرینش، از نوع اول نیست چرا که اگر از این نوع باشد، ناشی از نیاز خداوند است و نیاز ناشی از نقص و چیزی که نقص داشته باشد، به درد پرستش نمی‌خورد و اصلا خدا نیست.

– حال وقتی که هدف از خلقست، از نوع اول نیست و در ضمن تنها یک نوع دیگری از هدف وجود دارد، پس هدف از خلقت، از نوع دوم اهداف است.

– و همان‌گونه که هدف در مثال دانه، می‌تواند رشد و نمو آن باشد، یکی از اهداف خلقت نیز می‌تواند رشد و نمو مخلوقات باشد که در مورد مخلوقات عاقل خداوند (یعنی جن و انس)، این رشد و نمو، همان رستگاری است که با اطاعت اوامر و نواهی الهی که به آن عبادت می‌گویند، حاصل می‌شود.

– «پس هدف از خلقت، عبادت ذات الهی است».

پاسخ نقلی:

– اگر کسی دین مبین اسلام و کلام خداوند را که بر آخرین پیامبرش نازل شده است، قبول داشته باشد، می‌بیند که در قرآن نیز خداوند به همین هدف از خلقت اشاره دارد و می‌فرماید: و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون. ما ارید منهم من رزق و ما ارید ان یطعمون. ان الله هو الرزاق ذو القوه المتین. (آیات ۵۶ تا ۵۸ سوره ذاریات)

– اینک مروری داشته باشیم به مفاهیم آیات بالا:

۱- خداوند در آیه اول می‌فرماید که تنها هدف از خلقت جن و انس، عبادت او ست.

۲- در آیه دوم، تاکید دارد که خداوند نیازی به مخلوقات ندارد.

۳- در آیه سوم، تصریح می‌کند که تنها او ست که چنین توانایی را دارد و برطرف‌کننده نیازهاست.

– «لذا می‌بینیم که در قرآن نیز هدف از خلقت و بلکه وظیفه اصلی مخلوقات عاقل (یعنی جن و انس)، عبادت ذات الهی است.

– البته توجه به نکات زیر نیز خالی از لطف نیست؛

۱- همان‌گونه که اشاره شد، استناد به آیات قرآن، اگر از باب تعبدی (یعنی چون خداوند فرموده است، پس باید پذیرفت) دیده شود، جزو ادله درون دینی است، لذا تنها برای مسلمانان قابل استناد است و اگر کسی قرآن را کلام خداوند نداند، تنها قابل تأمل و تفقه است و چاره‌ای نیست که فقط با معیار عقل، سنجیده شود و آن چه به نظر صحیح آمد، پذیرفته شود.

۲- فراموش نکنیم نکته کلیدی برای حل این مسئله، آن است که «طرح این سؤال برای ما از آن‌جا پیش می‌آید که خالق را با خود (مخلوق) قیاس می‌کنیم و انتظار داریم که نوع هدف خلقت، از نوع اهداف مورد نظر ما (مخلوقات) باشد.»

۳- سعی شده است تا مطالب بالا به اختصار بیان شود لذا چنان‌چه مطلبی، مفهوم نبود یا سؤالی وجود داشت، بفرمایید تا در صورت امکان، نظر خود را عرض کنم.

در پایان از خداوند متعال موفقیت شما را مسئلت می نماییم.

گروه تحقیقاتی علوم و معارف اسلامی احتجاج