سند دعای کمیل
سؤال:
آیا دعای کمیل معتبر است؟
*********************************************************************
پاسخ:
این دعا را اولین بار مرحوم شیخ الطائفه در مصباح المتهجد با نام دعای حضرت خضر علیه‌السلام و به صورت رُویَ و بدون ذکر سند آورده است. یعنی تا این‌جای کار ارسالی چهارصد ساله دارد که به تنهایی برای غیر معتبر بودن یک گزارش روایی کافی است.
تا آن‌جا که به یاد دارم، ایشان این دعا را صرفا برای نیمه شعبان ذکر کرده‌اند و صحبتی از شب‌های جمعه نیست، اما مرحوم محدث قمی در مفاتیح الجنان، وقتی این حدیث را از مصباح المتهجد نقل می‌کنند ذکری هم از شب‌های جمعه می‌کنند که احتمالا به نقل از مرحوم سید بن طاووس در إقبال الأعمال است که شبیه این حدیث را با تفاوت‌هایی در سند و متن، البته باز هم بدون ذکر سند و منبع حدیث کرده‌اند.
در حدیث مرحوم سید آمده است که هر شب جمعه، یا ماهی یک‌بار، یا سالی یک‌بار، یا در عمرت یک‌بار بخوان.
مرحوم کفعمی هم شبیه حدیث شیخ الطائفه را روایت کرده‌اند و باز هم فقط در باب شب نیمه شعبان فرموده‌اند.
نمی‌دانم چرا با این‌که مرحوم مجلسی این دعا را به نقل از إقبال الأعمال در کتاب مفاتیح الجنان (زاد المعاد) خود آورده‌اند، اما ظاهرا در بحارالأنوار نه از قول مرحوم شیخ الطائفه و نه دیگران، متعرض آن نشده‌اند.
ناگفته نماند که شبیه این دعا را مرحوم ثقهالاسلام الکلینی در الکافی (ح ۶۲۸۴) به سند معتبر درباره اعمال آغاز ماه شعبان از امام کاظم علیه‌السلام ذکر کرده‌اند و البته نه نامی از کمیل و خضر و امیرمؤمنان سلام‌الله‌علیه در آن است و نه شب جمعه و غیر آن و خود شیخ الطائفه هم در التهذیب (ج ۳، ح ۲۶۶) به طریق خود به ثقهالاسلام الکلینی که معتبر است، با همان سند ایشان، تقریباً بدون کم و کاستی همین را ذکر کرده‌اند.
هر چند مرحوم شیخ صدوق در الفقیه (ح ۱۸۴۸) و مرحوم شیخ مفید در المقنعه (ص ۳۲۰) این دعا را به صورت مرسل از امام کاظم علیه‌السلام، درباره اعمال شب اول ماه شعبان روایت کرده‌اند، اما ایشان هم سخنی از شب‌های جمعه یا شبی غیر از شب آغاز ماه شعبان نکرده‌اند.
