فرازهایی از کتاب حماسه حسینی (قسمت بیست و چهارم)

* نهضت چند ماهیتی

انقلاب آگاهانه می‌تواند ماهیت‌های مختلف داشته باشد . . . یکی از تفاوت‌هایی که میان پدیده‌های اجتماعی و پدیده‌های طبیعی هست این است که پدیده طبیعی باید تک ماهیتی باشد، نمی‌تواند چندماهیتی باشد . . . خود انسان یک اعجوبه‌ای است که در آنِ واحد می‌تواند چند ماهیتی باشد . . .

 . . . قیام امام حسین از آن پدیده‌های چند ماهیتی است، چون عوامل مختلف در آن اثر داشته است . . .

* عامل تقاضای بیعت

یکی از عوامل که به یک اعتبار (از نظر زمانی) اولین عامل است، عامل تقاضای بیعت است. امام حسین درمدینه است. معاویه . . . قبل از مردنش . . . می‌خواهد از امام بیعت بگیرد. آن‌جا موفق . . . نمی‌شود. بعد از مردنش یزید می‌خواهد بیعت بگیرد . . . یعنی از ناحیه آن‌ها یک تقاضا ابراز شده است، امام حسین عکس العمل نشان می‌دهد، عکس العمل منفی. بیعت می‌خواهید؟ نمی‌کنم . . . می‌گویند: بیعت. امام حسین می‌گوید: نه. تهدید می‌کنند، می‌گوید: حاضرم کشته بشوم و حاضر نیستم بیعت کنم . . .

* عامل دعوت مردم کوفه

 . . . عامل دیگری هم در اینجا وجود داشت که باز ماهیت نهضت حسینی از آن نظر ماهیت عکس العملی است ولی عکس العمل مثبت نه منفی.

 . . . تا معاویه می‌میرد، به خود می‌آیند، دور همدیگر جمع می‌شوند که اکنون از فرصت باید استفاده کرد، نباید گذاشت که فرصت به پسرش یزید برسد، ما حسین بن علی داریم، . . .

این‌جا یک دعوت است از طرف مردمی که مدعی هستند ما از سر و جان و دل آماده‌ایم . . .

کوفه اصلاً اردوگاه بوده است . . . از یک نظر قوی‌ترین شهرهای عالم بود. مردم این شهر از امام حسین دعوت می‌کنند . . . در مجموع شاید حدود صدهزار نفر به او نامه نوشته‌اند.

این‌جا عکس العمل امام چه باید باشد؟ حجّت بر او تمام شده است . . . اینجا وظیفه چیست؟ . . . امام حسین فقط باید بگوید: نه و خودش را پاک نگه دارد و نیالاید؟ . . . پیش‌نهاد ابن عباس را عمل می‌کرد و می‌رفت در کوهستان‌های یمن زندگی می‌کرد که لشکریان یزید به او دست نمی‌یافتند؟

. . . امام حسین از اول حرکتش معلوم بود که مردم کوفه را آماده نمی‌بیند، مردم سست عنصر و مرعوب شده‌ای می‌داند . . .

اگر هجده هزار نامه مردم کوفه به مدینه و مکه (و به خصوص مکه) نزد امام حسین رفته بود و ایشان جواب مثبت نمی‌داد، تاریخ، امام حسین را ملامت می‌کرد . . .

* کدامیک مقدم است؟

 . . . به حسب تاریخ مسلماً اولی، چرا؟ برای این‌که همان روز اولی که معاویه مرد، از امام حسین تقاضای بیعت شد . . .

خود یزید هم وقتی معاویه مرد، . . . نامه‌ای فرستاد و همان کسی که خبر مرگ معاویه را به والی مدینه داد، آن نامه را هم به او نشان داد که . . . از حسین بن علی و این دو سه نفر دیگر، به شدت، هرطور که هست بیعت بگیر. شاید هنوز کوفه خبر نشده بود که معاویه مرده است.

به علاوه تاریخ این‌طور می‌گوید که . . . در بیست و هفتم رجب، امام حسین از مدینه حرکت کرد و در سوم شعبان به مکه رسید. دعوت مردم کوفه در پانزدهم رمضان به امام حسین رسید، یعنی بعد از آن‌که یک ماه و نیم از تقاضای بیعت و امتناع امام گذشته بود . . .

* عامل امر به معروف و نهی از منکر

عامل سوم، . . . عامل امر به معروف و نهی از منکر بود که از روز اولی که امام حسین از مدینه حرکت کرد، با این شعار حرکت کرد . . . من به حکم وظیفه دینی، به حکم مسؤولیت شرعی و الهی خود قیام می‌کنم.

در عامل اول، امام حسین مدافع است . . . در عامل دوم، امام حسین متعاون است . . . او به حکومت وقت هجوم کرده است . . .